Tuindorp Frankendael, Jeruzalem, Amsterdam oost

Tuindorp Frankendael, ook bekend als Jeruzalem, is een kleine wijk in Amsterdam-oost en wordt begrensd door de Middenweg, de Kruislaan, de Gooiseweg en de Hugo de Vrieslaan. De bijnaam is Jeruzalem omdat de platte daken en witte muren aan huizen in het Middden-Oosten doen denken.

Na de oorlog was er woningnood en (gedwongen) inwoning was normaal. De hier gebouwde duplexwoningen waren een oplossing, ze waren weliswaar klein, slechts 30m² voor een tweekamer-woning en 40m² voor een driekamer-woning, maar het waren complete woningen bestaande uit een boven- en benedenhuis.

Tuindorp Frankendael
Tuindorp Frankendael is een wederopbouwwijk en de woningen werden gebouwd tussen 1950 en 1954 in opdracht van de Gemeentelijke Woningdienst en gefinancieerd door de regering van Zweden. In totaal kwamen er zo'n 750 duplexwoningen die bedoeld waren als tijdelijke oplossing voor de woningnood.

Begin 2000 stond de wijk op de nominatie om gesloopt te worden maar na veel protest bleef uiteindelijk twee-derde van het aantal huizen staan. Alleen aan de rand van de wijk kwamen nieuwe en veel duurdere woningen. In 2010 is de wijk tot Rijksmonument benoemd vanwege de bijzondere architectuur en als voorbeeld van naoorlogse stedenbouw.

Wat zijn Duplexwoningen?
De duplexwoningen in Tuindorp Frankendael waren de eerste duplexwoningen in Nederland. Het waren aparte beneden- en bovenwoningen en niet groot, en bedoeld als tijdelijke oplossing voor het gebrek aan woningen. Door middel van een kleine verbouwing konden de twee verdiepingen samengevoegd worden tot een wat ruimere eensgezinswoning met drie slaapkamers boven. Dit is slechts met enkele huizen gebeurd.

Airey-woningen
Deze duplex-woningen zijn zogenaam de Airey-woningen waarvan er veel zijn gebouwd in Nederland in de wederopbouwperiode tussen 1945 en 1965. De bouw ging snel omdat montagebouw werd toegepast. De huizen bestaan uit prefab elementen met standaardmaten die op de bouwplaats in elkaar worden gezet. De huizen zijn vernoemd naar de ontwerper Sir Edwin Airey (1878-1955), directeur van W. Airey and Sons in Leeds, Groot-Brittannie. Aanvankelijk bedoeld als een tijdelijke oplossing voor de woningnood, maar omdat ze bouwkundig goed in elkaar zitten, staan ze er nog steeds. Behalve in Amsterdam staan de Airey-woningen ook in Eindhoven, Emmeloord, Helmond, Meppel en Nijmegen.

De wijk Jeruzalem
De wijk werd ruim opgezet en was bijna geheel zelfvoorzienend met een winkelcentrum (in 2013 gesloopt), kleine buurtwinkeltjes (nu verbouwd tot woonhuizen), een kerk en aantal hoven (die vreemd genoeg niet allemaal 'hof' heten): Oudemanshof, Korteweghof, Stieltjesstraat, Ferrarisstraat, Fibigerstraat, Bakhuys Roozeboomstraat en de Sitterstraat. In het midden van de wijk was een school (nu Daltonschool De Meer), een speelplaats, een kerk en een bejaardencomplex (nu afgebroken). De woningen in de hoven hebben kleine voortuintjes, die onderhouden worden door de woningbouwvereniging, de benedenwoningne hebben achtertuintjes die de bewoners zelf onderhouden.

Darwinplantsoen
Het Darwinplantsoen werd in 1960 aangelegd. Het park was aantrekkelijk voor alle leeftijden; een zandbak en speelvijver voor kinderen; speelweide voor de opgroeiende jeugd; vaste-plantentuin en rosarium voor de wat ouderen. Nu is het rosarium verwaarloosd evenals de bloementuin.

Na de recente opknapbeurt is Tuindorp Frankendael of Jeruzalem, een aantrekkelijke buurt om te wonen.

Bereikbaarheid – toon kaart

1. Neem de sprinter op van Amsterdam Centraal naar Science park
2. Volg de wandeling (4 km) zoals aangegeven op de kaart
3. De wandeling eindigt bij de bushalte Maxwellstraat

Foto's Wiki Commons