Hofjes en binnentuinen - stukjes groen in Amsterdam
Hofjes zijn binnentuinen omringd door sociale woningen. De bewoners waren vooral oudere vrouwen, vaak weduwen zonder inkomen. De vrouwen betaalden geen huur, kregen gratis medische verzorging, rijst bonen en boter en ook turf voor de kachel. De meeste hofjes werden gebouwd tussen de zeventiende en negentiende eeuw en gefinancierd door rijke Amsterdamse kooplieden.
Tegenwoordig zijn de huisjes in de hofjes prachtig onderhouden evenals de binnentuin met bloeiende struiken, bomen en kleurrijke bloemen in de lente en zomer. Amsterdam kent een groot aantal hofjes die verscholen liggen achter de gevels van grachtenpanden. Veel hofjes zijn te vinden aan of nabij de Prinsengracht. Toegangsdeuren zijn onopvallend en lijken gesloten, duw ze open en betreed een stille en serene wereld.
Drie hofjes om te bezoeken
1. Zonshofje, Prinsengracht 159-171
Dit hofje staat ook bekend als 'De Arcke Noach' en werd gesticht in 1765. Hier woonden voornamelijk doopsgezinde vrouwen van vijftig jaar en ouder. De woningen in Zonshofje zijn luxer dan in andere hofjes, omdat de huisjes hier twee verdiepingen hebben. De zolderverdieping was in tweeën gedeeld: één kant diende als droogruimte voor de was, de andere kant voor de berging van turf.
2. Suyckerhoff-hofje, Lindengracht 149-163
Dit hofje is gebouwd door Pieter Jansz. Suyckerhoff, een schatrijke suikerbakker. Hier woonden protestantse weduwen ook van vijftig jaar en ouder. Dit was een vrij streng hofje omdat er regels waren. Het betekende dat de vrouwen hun persoonlijke bezittingen moesten inleveren, op een vaste tijd moesten opstaan, geregeld moesten bidden en zich moesten houden aan de regels bijvoorbeeld wanneer ze bezoek mochten ontvangen. Deze vrouwen hadden vaak geen andere keuze omdat ze arm waren en geen beroep en ook geen spaargeld hadden.
3. Claes Claesz-hofje, 1e Egelantiersdwarsstraat 1-5
Dit hofje bestaat uit twee naast elkaar gelegen hofjes en werd gesticht door Claes Claesz, een lakenhandelaar in het zeventiende-eeuwse Amsterdam. Zoals bij de meeste hofjes woonden hier wat oudere weduwen met en zeer bescheiden inkomen. Tegenwoordig wonen hier onder andere kunstenaars en studenten.
Bezoek een hofje
De meeste hofjes hebben nog steeds een waterpomp op de binnenplaats maar die is niet meer functioneel, en het privaat is al lang verdwenen. In de eenentwintigste eeuw zijn de hofjes gewilde woonplekken, kleine oases van rust in het drukke centrum van Amsterdam. Kijk er gerust eens rond, maar houd er rekening mee dat de binnentuinen van de hofjes particulier eigendom zijn.
Waarom werden hofjes gebouwd?
Hofjes zijn gebouwd om onderdak te bieden aan bepaalde Amsterdammers, veelal alleenstaande, oudere vrouwen, slechtbetaalde arbeiders of verarmde gezinnen. Wie er in een hofje woonde, was afhankelijk van de periode waarin het gebouwd werd.
Door wie zijn de hofjes gebouwd?
Vanaf het midden van de veertiende tot eind zestiende eeuw werden hofjes gebouwd in opdracht van Amsterdamse welgestelden en kerken of kloosters. Vaak zijn de hofjes vernoemd naar de weldoener. In de zeventiende en achttiende eeuw werden de meeste hofjes gebouwd door stadsbestuurders, rijke kooplieden of notabelen zoals bijvoorbeeld het Hofje van Brienen dat vernoemd is naar Arnaut van Brienen, stadsbestuurder.
Hofjebewoners en huisregels
Het wonen in een hofje werd beschouwd als een gunst verleend door de persoon of instelling die het hofje liet bouwen. Hofjesbewoners moesten zich aan bepaalde regels houden. Ze moesten om 22.00 uur binnen zijn en na dit uur waren bezoekers niet meer welkom. Als ze elders wilden overnachten, moest de beheerder toestemming geven. Ook moesten hofjebewoners op zondag de kerkdienst bijwonen. Bovendien moesten de vrouwen van onbesproken gedrag zijn.
Oudemannenhuizen
Alleenstaande mannen woonden in oudemannenhuizen, zoals de Oudemanhuispoort, nu onderdeel van de Universiteit van Amsterdam. Tegenwoordig is de Oudemanhuispoort ook bekend vanwege de dagelijkse boekenmarkt in het openbare deel van het gebouw.
Hofje-hoppen in de Jordaan - stadswandeling met beschrijving
Volgend artikel: Frankendaelpark en het eerste Ajax stadion
Vorig artikel: Westerpark en Westergasfabriek
foto's Marianne Crone