Restanten van het middeleeuwse Amsterdam

Amsterdam werd gesticht in 1306, of om preciezer te zijn, dit is het jaar waarin (waarschijnlijk) stadsrechten werden verleend. (bronnen over de juiste datum varieeren). Stadsrechten gaven privileges aan een stad. Er mocht een stadsmuur gebouwd worden, markten gehouden, tol geheven en men mocht een eigen munt slaan.

In Amsterdam zijn weinig gebouwen uit de vroege middeleeuwen bewaard gebleven, omdat in 1421 een brand twee derde van de stad verwoestte. Toen in 1452 een nieuwe brand door de stad raasde, werd wetgeving aangenomen die het gebruik van hout als bouwmateriaal verbood.

Middeleeuwse gebouwen in Amsterdam
1. Houten huizen
2. Oude Kerk
3. Verdedigingstorens

1. Houten huizen
Twee houten huizen hebben het tot op de dag van vandaag overleefd. Het oudste huis dateert uit 1420 en staat in het Begijnhof. Het andere houten huis is een kroeg, In 't Aepje, op de Zeedijk. Houten huis is niet helemaal correct omdat alleen de gevels van deze huizen van hout zijn. De rest is van baksteen.

Begijnhof is een van de vele hofjes in Amsterdam, maar wel een van de grootste en mooiste. In het midden van het Begijnhof is een grasveld met de Engels Hervormde kerk, omringd door zeventiende en achttiende-eeuwse huizen. Het werd gesticht in de twaalfde eeuw en was een onderkomen voor Begijnen, een orde van lekennonnen die de armen onderwezen en voor de zieken zorgden in ruil voor onderdak. Het Houten Huys staat op nummer 34.

In 't Aepjen is de oudste kroeg van Amsterdam, oorspronkelijk een herberg voor zeelui. Deze zeelieden dronken en gokten en hadden vaak niet genoeg geld om hun schuld te voldoen. De herbergier accepteerde aapjes die de zeelui meenamen uit Nederlands-Indië. Het gevolg was dat de herberg geteisterd werd door apen en vlooien. Zeelui die hier verbleven waren makkelijk te herkennen want ze krabden zich als gekken en zaten in de problemen. Het Nederlands heeft de uitdrukking:' in de aap gelogeerd' en dat betekent dat iemand in de problemen zit.

Tegenwoordig is in 't Aepjen een populaire kroeg. Laat je aap thuis want je kunt alleen contant of met een pinpas betalen.

2. Oude Kerk
Het oudste monument van Amsterdam is de Oude Kerk, midden in de rosse buurt. De bouw begon in 1250, pas in 1306 werd de kerk ingewijd. De kerk diende vele doeleinden. Marskramers zetten kraampjes op in de zijbeuken en handelaren sloten deals. Het was een trefpunt voor reizigers en bood onderdak aan daklozen. Pelgrims kwamen met duizenden nadat er een wonder had plaatsgevonden. Ze voorzagen de kerk van extra geld dat werd gebruikt om zijbeuken, kapellen en meer torens te bouwen.

In de Oude Kerk liggen meer dan 10.000 mensen en de vloer is bedekt met grafstenen. Eén grafsteen kan wel vier graven bevatten, omdat de doden boven op elkaar begraven liggen. Achterin de kerk is een geheime deur naar de ijzeren kapel, een verstopplek voor belangrijke stadsdocumenten. Het eikenhouten Vater-Müller-orgel is omgeven door houten beelden die bijbelse figuren voorstellen. Componist en organist Sweelinck was de hoofdorganist van de kerk.

De Oude Kerk is nog steeds een gebedshuis maar ook een expositieruimtesruimte met wisselende tentoonstellingen. De spiegelkamer, de vroegere sacristie, is ingericht als stijlkamer. Dit was de plaats waar de huwelijksakte werd ondertekend. Het beroemdste document ondertekent in deze kamer is ondertrouwakte van Rembrandt van Rijn en Saskia van Uylenburgh op 10 juni 1634.

3. Verdedigingstoren
Nadat Amsterdam stadsrechten had verkregen, kon het stadsbestuur een stadsmuur met verdigingstoren bouwen. De Waag, de Schreierstoren en de Munttoren zijn overblijfselen hiervan.

In 1481 wordt begonnen met de bouw van de stadsmuur die zes meter hoog is en verscheidene verdedigingstorens heeft. Van Amsterdammers wordt verwacht dat ze hun steentje bijdragen, letterlijk door bakstenen te leveren maar een geldbedrag was ook welkom.

De Waag
De Waag dateert uit 1488. Dit gebouw met meerdere torens begon als een van de versterkte poorten van Amsterdam. Het werd later omgebouwd tot de gemeentelijke waag. De bovenverdiepingen werden gebruikt door het chirurgijnsgilde dat hier openbare lessen gaven zoals te zien op Rembrandt schilderij De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp. In de Napoleontische tijd diende het Nieuwmarktplein voor de Waag als openbare executieplaats. Tegenwoordig is de Waag cafe-restaurant in de Waag met culinaire verrassingen en een buitenterras in de zomer.

De Schreierstoren
In 1481 wordt begonnen met de bouw van de Schreierstoren. Dit was de plek vanwaar in 1595 het eerste schip naar Oost-Indië vertrok.Onder bevel van Cornelis Houtman, Hollandse koopman en ontdekkingsreiziger. Helaas liep het slecht met hem af. Vier jaar na zijn aanlomst in Indie wordt hij met een kris neergestoken en overlijdt.

Op 4 april 1609 vertrok Henry Hudson van hier naar de Nieuwe Wereld. Hij had opdracht van de VOC om een westelijke doorvaart naar Indië te vinden. Nadat de toren zijn verdedigingsfunctie had verloren deed hij dienst als havenkantoor. Er zit nu een cafe in de toren.

De Munttoren
De officiele naam van de Munttoren is Regulierstoren die vroeger deel uitmaakte van de Regulierspoort. Dit was een van de drie stadspoorten in het middeleeuwse vestingwerk.

In de zeventiende eeuw werd het gebouw als munthuis ingericht en gingen muntmeesters aan het werk. Hun taak was het controleren van het zilver- en goudgehalte van de munten. In het Amsterdamse munthuis werden zilveren rijksdaalders en gouden dukaten geslagen die het wapen van de stad op de voorzijde droegen.

Vorig artikel: Rembrandt als portretschilder
Volgend artikel: Wat is echt Delfts Blauw